اثر مالی هم افزایی فرهنگ و گردشگری - وبلاگ ماشا

به گزارش وبلاگ ماشا، گردشگری فرهنگی به عنوان یکی از تاثیرگذار ترین و رو به رشدترین بازارهای گردشگری دنیا تا سال 2026 معرفی شده است.

به گزارش وبلاگ ماشا مطابق با آنچه آمارهای رسمی از توزیع توریستانی که در سال های اخیر به کشور وارد شده اند روایت می نمایند، بیشترین توریستان ایران را پس از زائران، توریستانی فرهنگی تشکیل می دهد که انگیزه اصلی آنان از سفر به کشور، دیدن و مواجهه با میراث تاریخی و فرهنگی ایران است. مقایسه آمار کلی ورود توریست به کشور در حالی دچار رشد منفی شده است که با توجه به ذخایر فرهنگی متنوع موجود در کشور می توان با تمرکز بر این حوزه و خصوصا در فصول اوج سفر این دسته از توریستان به ایران یعنی بهار و پاییز، رونق و رشد مثبت را به مقدار پذیرش توریست خارجی در کشور بازگرداند و تراز توریستی کشور را بهبود بخشید.

سازمان دنیای توریستی (UNWTO)، در گزارشی به ارتباط تنگاتنگ حوزه های توریستی و فرهنگ پرداخته و اشاره نموده که از تلفیق و هم افزایی این دو حوزه که توریستی فرهنگی را خلق می نمایند، فرصتی به وجود می آید که در صورت توجه، شکوفایی و توسعه فرهنگ و میراث فرهنگی یک منطقه حفظ می گردد و هم توریستی و در پی آن اقتصاد آن ناحیه.

این گزارش کلیدی ترین اثر مثبت هم افزایی فرهنگ و توریستی را خلق فرصت های مالی برای حوزه فرهنگ و فراوری محتوا برای حوزه توریستی می داند. بعلاوه این گزارش به دیگر افق هایی که پیش روی توریستی فرهنگی گگردده است می پردازد و چالش های موجود بر سر راه توسعه آن را آنالیز می نماید.

دو نمونه خارجی

گزارش سازمان دنیای توریستی، فرهنگ و توریستی را به دلیل همبستگی آشکار و ظرفیت های رشدی که در صورت هم افزایی میان این دو حوزه به وجود می آورد، مرتبط می داند.

توریستی فرهنگی یکی از بزرگ ترین و رو به رشدترین بازارهای دنیای توریستی است و مقاصد مختلف توریستی در دنیا برای تبلیغ و معرفی خود یا شکوفایی هرچه بیشتر بر صنایع دستی و محصولات فرهنگی تمرکز ویژه ای دارند. از این حیث، فرهنگ را می توان مقوله ای در نظر گرفت که برای توسعه توریستی یک منطقه، فراوری محتوا و ایجاد ظرفیت می نماید و به تعبیری ماده خام لازم را برای اینکه توریسم در یک شهر، منطقه یا کشور نقشی کلیدی ایفا نماید، فراهم می آورد.

از طرف دیگر، با ورود توریست به شهر یا منطقه ای که از جاذبه های اصلی و اساسی آن محصولات فرهنگی است، به نوعی یک بازار پرظرفیت برای محصولات فرهنگی ارائه شده شکل می گیرد که چنین سازوکاری به افزایش عایدیزایی محصولات فرهنگی و دستاوردهای مالی آن یاری قابل توجهی می نماید. این امر به خصوص در دنیای امروز که بسیاری از بنگاه های فرهنگی به دلیل تنگناهای مالی برای بقا و دوام مبارزه می نمایند، اهمیتی دوچندان خواهد داشت.

به سبب این اهمیت و موقعیت های بی نظیری که بر اثر هم افزایی این دو حوزه شکل می گیرد، در حال حاضر کشورهای بسیاری برنامه های فرهنگی خود را همسو با برنامه های توسعه و ارتقای جایگاه توریستی خود نموده اند و توریستی فرهنگی را یک بازار پربازده در کوتاه مدت و بلندمدت می دانند. در این خصوص، سازمان دنیای توریستی در گزارش خود به دو نمونه اشاره نموده است.

انجمن موزه های هلند، توریستی فرهنگی را به عنوان یکی از تاثیرگذار ترین و رو به رشدترین بازارهای توریستی دنیا تا سال 2026 شناسایی نموده و این موضوع را به منظور تمرکز هرچه بیشتر بر این رده از توریستان، به تمام اعضای زیرمجموعه خود ابلاغ نموده است. هلند عنصر فرهنگ را به عنوان عاملی که محصول توریستی این کشور را با سایر محصولات توریستی دنیا متمایز می نماید، تشخیص داده و با تاکید بر این سیاست و جلوه آن در موزه های خود، موجبات افزایش بازدید از موزه ها را به عنوان محصولات خاص تر توریستی فراهم آورده است.

این امر نه تنها عایدی بیشتری را برای موزه ها و صنعت توریستی این کشور به ارمغان می آورد، بلکه اهمیت و جایگاه این موزه ها را نیز ارتقا بخشیده و به آنها برای توسعه و افزایش ارتباطات دنیای خود یاری می نماید. به باور کارشناسان سازمان دنیای توریستی، گاهی اوقات توسعه جاذبه های فرهنگی می تواند به جذب تعداد زیادی بازدید نماینده به مکان های نسبتا ناشناخته یاری کند و بر این اساس، مورد دیگر از هم افزایی توریستی و فرهنگ که این گزارش به آن پرداخته، موزه گوگنهایم در بیلبائو اسپانیا است. پس از آنکه این موزه در سال 1997 افتتاح شد، حضور سالانه توریستان خارجی در بیلبائو از حدود 100 هزار نفر به رقم 800 هزار نفر افزایش یافت. این اتفاق که بعدها اثر گوگنهایم اطلاق شد، موجب شد شهر بیلبائو از آن سال حرکت خود را به سمت رتبه های برتر مقاصد توریستی فرهنگی در اروپا شروع کند. اما با این وجود، بسیاری از کارشناسان تصریح می نمایند که موفقیت چشمگیر بیلبائو در جذب توریست خارجی و شکوفا کردن توریستی فرهنگی در این شهر منحصر به تاسیس موزه گوگنهایم نمی گردد و یک برنامه بلندمدت بازسازی شهری نیز مزید بر دلیل شده است.

خدمت متقابل توریستی و فرهنگ

این گزارش ارزش هایی که توریستی برای حوزه فرهنگ فراهم می نماید را ایجاد فرصت و منابع پایدار برای حفظ و عایدیزا بودن جوامع محلی میزبان، برانگیختن مشارکت جوامع محلی در حفظ ارزش ها و دارایی های فرهنگی خود و افزایش آگاهی در مورد ارزش میراث محلی در میان جامعه توریستان طبقه بندی می نماید. بعلاوه و از طرف دیگر، UNWTO ایجاد جذابیتی منسجم در مقاصد توریستی، برانگیختن رقابت بیشتر میان مقاصد توریستی و ایجاد انگیزه در توریستان برای اقامت بیشتر در یک منطقه که منجر به عایدیزایی بیشتر برای جوامع محلی می گردد را ارزش هایی می داند که حوزه فرهنگ برای رشد و توسعه توریستی مهیا نموده است.

ظرفیت های دیگر

اما گزارش سازمان دنیای توریستی اثرات هم افزایی میان بخش فرهنگی و توریستی را به این موارد مستقیم محدود نمی داند و تصریح می نماید که بسیاری از کشورها از ارتباط بین توریستی و فرهنگ به عنوان راهی برای رسیدن به یک فرهنگ ملی به عنوان ابزاری که به واسطه آن توجه مثبت جوامع بین المللی را جلب می نماید، استفاده می نمایند.

بازدید توریستان از یک کشور می تواند به ایجاد یک تصویر مثبت و مطمئن از آن کشور در خارج از مرزهای آن یاری کند که این امر زمینه لازم برای رشد صادرات محصولات و خدمات از آن کشور به سایر نقاط دنیا را فراهم می آورد. به این ترتیب، توریستی فرهنگی در صورت شکوفایی می تواند بستری برای شکوفایی اقتصاد و صنایع یک کشور و بعلاوه تقویت روابط در عرصه بین الملل را به وجود آورد. بعلاوه سازمان دنیای توریستی افق های دیگری که در گرو همکاری و هم افزایی میان این دو حوزه گگردده می گردد را عمیق تر و حتی پربازده تر از آنچه که اکنون تصور می گردد، می داند.

در سال 2015 طالب ریفاعی، رئیس وقت این نهاد بین المللی در کنفرانسی دیگر مسیرهای بالقوه ای که در پی تقویت توریستی فرهنگی وجود دارد را در سه دسته تقسیم کرد.

نخست، توریستی و فرهنگ می توانند برای رشد مالی یک کشور همکاری نمایند؛ چراکه بهره بردن مناسب از داشته های فرهنگی در حوزه توریستی، فرصت های شغلی نو و به روزی ایجاد می نماید که باعث ایجاد عایدی برای جوامع محلی و کاهش نابرابری ها خواهد شد.

دوم، توریستی و فرهنگ به وسیله برانگیختن همکاری میان اقوام و ادیان مختلف و افرادی که شیوه های زندگی متفاوتی با یکدیگر دارند، می تواند برای توسعه اجتماعی و ایجاد ثبات در یک جامعه بسیار تاثیرگذار باشد.

چنین تعاملی موجب ایجاد تجربه ای دست اول خواهد شد که از گفتمان دنیای پشتیبانی می نماید و فهم و احترام متقابل را میان اقشار مختلف یک جامعه و ملت ها افزایش می دهد. مورد سومی که ریفاعی به آن اشاره داشت این بود که تعامل میان توریستی و فرهنگ بستری فراهم می نماید که در آن می توان به وسیله صنعت توریستی که از مدیریتی کارآمد برخوردار است، آموزش های لازم برای حفاظت از میراث های تاریخی و فرهنگی را میان توریستان و جوامع میزبان اشاعه داد تا به این ترتیب بتوان از بقا و ماندگاری این مواریث و داشته های فرهنگی اطمینان خاطر پیدا کرد.

مقابله با چالش های پیش رو

اما این گزارش در ادامه به آنالیز راه چارههایی که به شکوفایی هرچه بیشتر توریستی فرهنگی در دنیا منجر خواهد شد، پرداخته و تصریح نموده است که توریستی فرهنگی نباید تنها به بازدید از محوطه های تاریخی و میراث فرهنگی ملموس منحصر گردد و به دیگر عناصر و محصولات فرهنگی جوامع و منطقه ها نیز باید بسط پیدا کند. سازمان دنیای توریستی هرچند که خاطرنشان می نماید که این امر نسبت به دهه های قبلی کمرنگ تر شده است، اما آن را همچنان به عنوان یکی از چالش های اصلی برای توسعه این حوزه می داند.

آمارهای بین المللی نشان می دهد همبستگی بسیار بالایی میان تعداد جاذبه های فرهنگی ملموس در یک کشور و تعداد توریستان فرهنگی آن کشور وجود دارد. این مساله نشان می دهد میراث و داشته های فرهنگی ناملموس و غیرتاریخی همچنان نتوانسته اند جایگاه اصلی خود را به عنوان ماده خامی برای جذب توریست احصا نمایند، از این رو این گزارش یک راه چاره موثر در این امر را کمرنگ تر کردن فاصله میان توریستان و بازدیدنمایندگان با افراد محلی می داند؛ اما به گونه ای که بقا و اصالت فرهنگ و داشته های فرهنگی جوامع محلی تحت الشعاع قرار نگیرد.

سازمان دنیای توریستی برای از میان برداشتن چالش ها، پیشنهاد می دهد نخست در طراحی محصولات توریستی باید هم توریستان و هم مردم محلی در نظر گرفته شوند. این مساله با حفظ ظرفیت جذب توریست موجب می گردد که محصولی که به وی ارائه می گردد، واقعی تر باشد. دوم، توریستی فرهنگی باید تجربه ای محلی و کاملا حقیقی را برای توریست رقم بزند و ایام تعطیلات برای توریست در مقصد موردنظر، به صورت زندگی واقعی سپری گردد. سوم، برای حفظ منابع و دارایی های فرهنگی در بلندمدت، باید استفاده از آنان به گونه ای مدیریت گردد که با برخورداری از استانداردهای محیط زیستی و اجتماعی، امکان استفاده پایدار از آنان ایجاد گردد. مورد چهارم نیز این است که هر محصول توریستی فرهنگی بدون اغراق و به تناسب ظرفیت های موجود در آن نمایش داده گردد.

گزارش سازمان دنیای توریستی جمع بندی می نماید که به این ترتیب، می توان شکاف میان توریستان و مردم محلی را در مقاصد از میان برداشت تا به این ترتیب دریچه های نوی از فرهنگ در مقاصد به روی توریستانی که بنا است در مدت زمان سفر خود تبدیل به شهروندان موقت شوند، گگردده گردد.