توهم انتخاب چیست؟ - وبلاگ ماشا

به گزارش وبلاگ ماشا، توهم انتخاب می تواند ابزار قدرتمندی جهت دستگاری و کنترل افراد باشد. در این مطلب به ابعاد گوناگون این موضوع میپردازیم.

وبلاگ ماشا | توهم انتخاب یک گرایش شناختی است که سبب می گردد فرد باور کند روی زندگی اش بیش از واقعیت امر کنترل دارد.

به گزارش وبلاگ ماشا ؛ توهم انتخاب معمولاً در تبلیغات و بازاریابی به کار می رود تا مردم را به این باور ترغیب کند که بر تصمیمات خریدشان کنترل دارند. در واقعیت، توهم انتخاب حسِ کاذبِ کنترلی است که می تواند منجر به تصمیمات غیربهینه گردد.

تاریخچه توهم انتخاب

این مفهومِ نسبتاً تازه نخستین بار از طریق فیلسوف و روانشناس آمریکایی ویلیام جِیمز در خطابه او میل باور کردن عنوان و سال 1896 منتشر شد.

طبق یافته های محققان، مردم زمانی از خریدهایشان رضایت بیشتری دارند که انتخاب های کمتری به آن ها داده شده باشد. این یافته به عنوان پارادوکسِ انتخاب شناخته شده است.

نشانه های تصمیم گیری های سخت ناشی از توهم انتخاب

احساس می کنید ناچار به تصمیم گیری بی عیب و نقص هستید

شما برای هر گونه تصمیم گیری بزرگ یا کوچک عذاب می کشید

احساس می کنید گزینه های نامحدودی در اختیار دارید

از انتخاب هایتان مات و مبهوت می مانید

مدام تصمیمات خودتان را زیر سوال می برید

انواع توهم انتخاب

احساس کنترل کاذب: این احساس زمانی رخ می دهد که فرد باور دارد روی زندگی اش بیش از واقعیت امر کنترل دارد. این احساس می تواند منجر به تصمیم گیری غیربهینه گردد از آنجا که ممکن است فرد گزینه هایی را انتخاب کند که به نفع او نیستند.

پارادوکس انتخاب: این نوع توهم انتخاب زمانی رخ می دهد که به فرد انتخاب های بیش از حد زیادی داده می گردد و این حالت منجر به عدم رضایتِ فرد نسبت به تصمیم هایش می گردد.

کاربرد های عملیِ توهم انتخاب

معمولاً از توهم انتخاب در تبلیغات و بازاریابی استفاده می گردد تا این حس به من مردم القاء گردد که بر تصمیمات خریدشان کنترل دارند. در کمپین های سیاسی نیز تکنیک های مشابه به کار برده می گردد تا به رای دهنگان نسبت به کاندیدی که انتخاب نموده اند حسِ اطمینان را القاء نمایند. در واقعیت، توهم انتخاب حس کنترل کاذبی است که می تواند منجر به تصمیم گیری بر اساس اطلاعات ناقص گردد.

شرکت هایی که پیشنهاد تست رایگان می دهند. از توهم انتخاب می توان برای دستکاری افراد و ترغیب آن ها به تصمیم گیری استفاده کرد. مثلاً، یک شرکت تست رایگان ارائه می نماید تا اگر مشتری در دوره تست رایگان گزینه لغو را انتخاب نکرد به صورت اتوماتیک به عنوان مشترک ثبت نام گردد. مشتری با خود فکر می نماید کنترل اشتراک در دست اوست در حالی که در واقعیت تصمیمات او متاثر از تمهیدات شرکت است.

تاثیر توهم انتخاب

توهم انتخاب می تواند اثر قابل توجهی بر زندگی افراد بگذارد مثلا منجر به تصمیم گیری های ضعیف تر و احساس استرس و ناامیدی گردد. برای نمونه ممکن است شرکتی از یک کمپین بازاریابی ایمیلی استفاده کند تا برای خرید یک محصول مردم را تحت فشار قرار دهد. شرکت ممکن است تخفیفی با محدودیت زمانی که زود منقضی می گردد پیشنهاد کند یا ممکن است از تایمر شمارش معکوس استفاده کند تا حس فوریت را در مردم ایجاد کند. در چنین شرایطی بسیاری از افراد ممکن است اقدام به خرید کالایی نمایند که نیازی به آن ندارند یا حتی برای خرید یک کالا پول بیشتری پرداخت نمایند که اگر وقت کافی برای تصمیم گیری داشتند چنین پولی را هزینه نمی کردند.

نکاتی برای بهبود تصمیم گیری

اهداف تان را تعریف کنید. با این کار انتخاب هایتان را محدود می کنید و گرفتن برترین تصمیم برای شما آسان تر خواهد شد.

گزینه هایتان را ساده کنید. با ساده سازی گزینه ها کمتر تحت تاثیر انتخاب های پیش رو قرار می گیرید.

لیست مزایا و معایب تهیه کنید. تهیه این لیست به شما یاری می نماید گزینه هایتان را ارزیابی کنید و تصمیم مطلعانه تری بگیرید.

نظر دیگران را بپرسید. پرسیدن نظر دیگران دیدگاه متفاوتی نسبت به انتخاب هایتان به شما می دهد و یاری می نماید تصمیم مطلعانه تری بگیرید.

به غریزه تان اعتماد کنید. داشتن چنین اعتمادی هنگامی که تحت تاثیر گزینه ها قرار گرفته اید به کار می آید. گاهی اوقات، برترین تصمیم تصمیمی است که حس خوبی به شما القاء کند.

تعصبات خود را مدیریت کنید. از تعصبات و تمایلات خودتان هنگام تصمیم گیری مطلع باشید. تعصبات می تواند منجر به تصمیم گیری های ضعیف گردد.

عجله نکنید. برای در نظر گرفتن تمام گزینه ها قبل از تصمیم گیری وقت صرف کنید. عجله کردن هنگام تصمیم گیری ممکن است بعداً منجر به پشیمانی گردد.

ریسک ها را بسنجید. از ریسک ها و هزینه های بالقوه مرتبط با انتخاب هایتان مطلع باشید.

نمونه هایی از توهم انتخاب

مخمصه مضاعف. توهم انتخاب می تواند با مخمصه مضاعف در روانشناسی ایجاد گردد. سال 1956 مخمصه مضاعف (Double Bind) از طریق بِیتسون توصیف شد، زمانی که فردی یک پیغام متناقض دریافت می نماید. برای نمونه: فردی به شما می گوید خودجوش تر باش! اگر شما تصمیم بگیرید خودجوش تر باشید فقط به خاطر اینست که از دستوری متابعت می کنید که طبق تعریف عملِ خودجوشانه ای به حساب نمی آید. مخمصه مضاعف توهم انتخاب ایجاد می نماید، چون اینطور احساس می گردد که انگار هر تصمیمی که بگیرید اشتباه است.

مخمصه کاذب. توهم کاذب می تواند با دوگانگی یا مخمصه کاذب ایجاد گردد. دوگانگی کاذب زمانیست که فرد دو گزینه ارائه می نماید طوری که انگار فقط همین دو احتمال وجود دارد و بس، در حالی در واقعیت گزینه های دیگری وجود دارد. برای نمونه: حتماً شنیده اید که می گویند یا با مایی یا علیه مایی. این گفته توهم انتخاب ایجاد می نماید، چون به گونه ایست که انگار فقط دو گزینه وجود دارد در حالی که در واقعیت گزینه های بیشتری وجود دارد.

توهم انتخاب و سرمایه داری

گاهی اوقات کسب و کار ها و شرکت ها برای استثمار مصرف نمایندگان از توهم انتخاب استفاده می نمایند. در یک نظام سرمایه داری، کسب سود و منفعت انگیزه مهمی است به همین علت کسب و کار ها از روش های مختلفی برای افزایش سود استفاده می نمایند و این افزایش سود شامل خلق توهم انتخاب می گردد تا از طریق آن این باور را به مردم القاء نمایند که روی تصمیمات خریدشان بیش از واقعیت کنترل دارند.

یکی دیگر از کاربرد های توهم انتخاب اینست که نگذارند مردم شرایط موجود را به چالش بکشند. اگر مردم باور داشته باشند انتخاب هایی پیش روی خود دارند، آنگاه احتمالِ زیر سوال بردن نظامی که به آن ها این انتخاب ها را داده است، کمتر می گردد. این شرایط سبب ایجاد حس کاذب آزادی و دموکراسی می گردد که در نهایت طبقه حاکم به زیانِ طبقه کارگر از آن سود می جوید.

جمع بندی

توهم انتخاب می تواند ابزار قدرتمندی جهت دستگاری و کنترل افراد باشد. هنگام تصمیم گیری مطلعی از تعصبات و تمایلات خودتان بسیار مهم است. پیش از تصمیم گیری برای در نظر گرفتن تمامی گزینه ها وقت صرف کنید. نسبت به ریسک ها و هزینه های بالقوه مرتبط با انتخاب هایتان مطلعی داشته باشید. پیش از تصمیم گیری نهایی عقاید مختلف را جویا شوید و در نهایت به شهود و غریزه تان حین تصمیم گیری ها اعتماد کنید. اگر در تصمیم گیری ضعف دارید بهتر است با درمانگر صحبت کنید.

منبع: verywellmind